Rynek pracy jest obecnie o wiele bardziej zróżnicowany niż kiedyś. Możliwe jest nawiązanie dwóch umów dotyczących zakazu konkurencji między pracodawcą a pracownikiem – jednej w trakcie trwania umowy o pracę, a drugiej po jej zakończeniu. Oba dokumenty są legalne, jednak większą wagę ma umowa o zakazie konkurencji, która obowiązuje po zakończeniu stosunku pracy i często jest określana jako „umowa lojalnościowa”. O czym zatem warto wiedzieć w kontekście umów o zakazie konkurencji zawieranych z pracownikami? Odpowiedź na to pytanie w artykule poniżej.
Co tak naprawdę oznacza zakaz konkurencji?
Zakaz konkurencji to ograniczenie, które wyraża się tym, że pracownik, na podstawie umowy jest zobowiązany do nieprowadzenia konkurencyjnej działalności wobec swojego pracodawcy oraz do niepodejmowania pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie u podmiotu, który prowadzi taką konkurencyjną działalność. Istotne jest, że zakaz ten dotyczy wyłącznie „działalności konkurencyjnej”, co oznacza, że pracodawca nie może narzucać pracownikowi ograniczeń w dziedzinach, których sam nie prowadzi lub nie planuje prowadzić. Innymi słowy, nie może uniemożliwiać pracownikowi działalności, której sam nie jest podmiotem. Ważne jest również precyzyjne określenie zakresu zakazu konkurencji w odniesieniu do różnych form aktywności, które pracownikowi są zabronione.
Warto zawrzeć w umowie szczegóły, takie jak rodzaje działalności, w jakich pracownik nie może uczestniczyć – na przykład samodzielna działalność gospodarcza, uczestnictwo w spółkach cywilnych lub kapitałowych, limit udziałów czy akcji – a także jasno określić, co oznacza zakaz pracowania na rzecz podmiotu prowadzącego konkurencyjną działalność.
Na czym polega umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy?
Ta umowa oznacza, że podczas trwania stosunku pracy pracownik jest ograniczony w konkurencji z pracodawcą. Nie może zatem angażować się w działalność konkurencyjną w stosunku do pracodawcy i nie może pracować dla osoby lub firmy, która prowadzi taką konkurencyjną działalność. Warto zaznaczyć, że zakaz konkurencji, który obowiązuje w czasie trwania stosunku pracy, nie jest obciążony opłatą. Należy również wiedzieć, że nawet jeśli pracownik nie podpisze formalnej umowy o zakazie konkurencji, nadal musi przestrzegać obowiązku lojalności oraz troszczyć się o dobro zakładu pracy, co w pewnym zakresie implikuje zakaz konkurowania z pracodawcą.
Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy – co warto wiedzieć?
Inną formą jest umowa o zakazie konkurencji, jednak po ustaniu stosunku pracy. Oznacza to, że po zakończeniu umowy przez ustalony okres, były pracownik jest ograniczony w konkurencji z pracodawcą. Oznacza to, że nie może angażować się w działalność konkurencyjną w stosunku do pracodawcy i nie może pracować dla osoby lub firmy, która prowadzi taką konkurencyjną działalność.
Warto podkreślić, że zakaz konkurencji po zakończeniu stosunku pracy jest odpłatny, co oznacza, że pracodawca jest zobowiązany do wypłaty odszkodowania byłemu pracownikowi w zamian za zobowiązanie do powstrzymywania się od konkurencyjnej działalności. Ponadto taka umowa musi mieć ustalony okres obowiązywania. Jeśli pracownik nie posiada umowy o zakazie konkurencji po zakończeniu stosunku pracy, to oznacza, że natychmiast po rozwiązaniu umowy o pracę może podjąć pracę u konkurencyjnego pracodawcy lub rozpocząć własną konkurencyjną działalność gospodarczą.
Kodeks pracy może określić, czy dany pracownik naruszył odpowiadający okresowi obowiązania zakazu konkurencji bądź czy prowadził działalność konkurencyjną. Może to trafić do sądu, gdzie będą prowadzone dalsze postępowania. W umowie o zakazie konkurencji po zakończeniu stosunku pracy może być również określona sankcja finansowa za złamanie tego zakazu, co jest zgodne z przepisami Kodeksu cywilnego (art 483 i kolejne). Jednakże istotne jest także to, że takie karanie nie jest dozwolone w przypadku naruszenia zakazu konkurencji w trakcie obowiązywania umowy o pracę.