Prawo pracy stanowi zbiór przepisów, które określają prawa i obowiązki stron stosunku pracy – pracownika i pracodawcy. Jego podstawowym źródłem jest Kodeks pracy – zawiera on gwarancje, które mogą być zastąpione jedynie postanowieniami korzystniejszymi dla pracownika.
Stosunek pracy
Z chwilą podpisania umowy o pracę, powołania, wyboru lub mianowania między pracownikiem a pracodawcą powstaje stosunek pracy. Posiada on pewne kluczowe cechy, które najtrafniej go charakteryzują:
- praca jest świadczona osobiście przez pracownika;
- pracownikiem jest osoba fizyczna;
- praca jest świadczona na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem – pracownik jest podporządkowany pracodawcy;
- praca jest świadczona w miejscu i w czasie wyznaczonym przez pracodawcę.
Cechy te zostały wymienione w art. 22 § 1 Kodeksu pracy. W sytuacji, gdy umowa między dwoma podmiotami wyczerpuje wszystkie te przesłanki łącznie, mamy do czynienia ze stosunkiem pracy z wszystkimi konsekwencjami takiego stanu rzeczy. Tym samym bez względu na to, jak nazywa się umowa, uważa się, że jest to umowa o pracę.
Rodzaje umów o pracę
W myśl art. 25 § 1 Kodeksu pracy możemy wyróżnić następujące rodzaje umowy o pracę:
- umowa o pracę na okres próbny;
- umowa o pracę na czas określony;
- umowa o pracę na czas nieokreślony.
Umowa o pracę na okres próbny zawierana jest w celu sprawdzenia, czy pracownik posiada odpowiednie kwalifikacje do wykonywania określonej pracy. Zawiera się ją na czas nie dłuższy niż 3 miesiące. Ponowne zawarcie takiej umowy jest możliwe jedynie w dwóch wypadkach:
- pracownik będzie wykonywał pracę innego rodzaju;
- pracownik będzie wykonywał pracę tego samego rodzaju, ale jedynie wtedy, gdy od rozwiązania poprzedniej umowy o pracę tego typu upłynęły 3 lata.
Umowa o pracę na czas określony może być zawarta maksymalnie na okres 33 miesięcy. W przypadku upływu tego okresu uważa się ją na zawartą na czas nieokreślony. W pewnych szczególnych sytuacjach może dojść do dłuższego wykonywania pracy na podstawie umowy o pracę na czas określony między tymi samymi stronami. Przykładem takiej sytuacji może być zatrudnienie personelu biura poselskiego na okres kadencji (czteroletniej).
Rozwiązanie umowy o pracę
Bardzo istotną gwarancją prawa pracy jest ochrona stosunku pracy. Zapobiega ona dowolności w wypowiadaniu umowy o pracę bądź innych aktów, które ukształtowały stosunek pracy. Podstawowym sposobem na jego zakończenie jest rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem. Stosunek pracy trwa nadal w okresie wypowiedzenia – dzięki temu pracownik nie pozostaje bez środków do życia, a pracodawca ma czas na znalezienie nowego pracownika.
Długość okresów wypowiedzenia jest różna. Zależy ona od rodzaju umowy. W przypadku umowy o pracę na okres próbny znaczenie ma także czas, na jaki została ona zawarta. Dla umowy na czas określony lub nieokreślony liczy się czas, przez jaki dany pracownik pracował u swojego pracodawcy. Jeżeli był zatrudniony przez minimum 3 lata, ma on aż trzymiesięczny termin wypowiedzenia.