Obecnie do większości przypadków łamania prawa autorskiego dochodzi w internecie. To właśnie w sieci na szeroką skalę rozpowszechniane bez zgody twórcy są programy komputerowe, utwory muzyczne oraz wiele innych dzieł, które korzystają z ochrony prawa.
Co podlega ochronie prawa autorskiego?
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83) zawiera definicję legalną utworu, który jest przedmiotem ochrony prawa autorskiego. W myśl art. 1 wspomnianej ustawy jest to:
- każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze;
- ustalony w jakiejkolwiek postaci;
- niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.
Definicja ta jest na tyle szeroka, że w obrębie ochrony prawa autorskiego znajdują się utwory muzyczne, znaki graficzne, teksty na strony internetowe, programy komputerowe, aplikacje oraz wiele innych utworów, które stanowią przejaw indywidualnej działalności twórcy.
Rodzaje praw autorskich
Prawa autorskie dzielą się na osobiste i majątkowe.
Prawa autorskie osobiste są niezbywalne – twórca nie może ich przenieść na inną osobę. Autor nie może również się ich zrzec. W przeciwieństwie do praw majątkowych, nigdy nie wygasają – nawet po upływie znacznego czasu od śmierci autora. Obejmują one między innymi prawo do sygnowania utworu imieniem i nazwiskiem lub pseudonimem twórcy.
Prawa autorskie majątkowe mają natomiast charakter zbywalny. Twórca może je z powodzeniem przenieść na inną osobę – na przykład w drodze umowy. W przypadku śmierci autora danego utworu prawa majątkowe przechodzą na jego spadkobierców. W każdym wypadku majątkowe prawa autorskie wygasają najpóźniej z upływem 70 lat od śmierci twórcy. Obejmują one możliwość powielania dzieła, wprowadzenia go do obrotu oraz inne działania ukierunkowane na zarobkowe korzystanie z utworu.
Prawa autorskie a dozwolony użytek osobisty
Ustawa o prawie autorskim oraz prawach pokrewnych zezwala na nieodpłatne korzystanie z utworów bez zezwolenia twórcy w zakresie użytku osobistego. Dotyczy to jedynie utworów, które zostały już rozpowszechnione.
Tym samym osoba, która pobrała plik z utworem z internetu, nie ponosi w takim wypadku odpowiedzialności cywilnej lub karnej. Nie ma tu znaczenia źródło, z którego pochodzi plik – może zostać on pobrany zarówno z cudzej witryny internetowej, jak i za pośrednictwem programu P2P.
Niedozwolone jest natomiast rozpowszechnianie cudzych utworów bez zgody twórcy. Może to mieć miejsce w sytuacjach, gdy dana osoba udostępnia plik z dziełem innego autora na swojej stronie internetowej bądź rozpowszechnia go innym sposobem, na przykład za pośrednictwem torrentów.
Z dozwolonego użytku osobistego wyłączone są również programy komputerowe. Korzystanie z takich aplikacji bez ważnej licencji jest łamaniem prawa autorskiego i powoduje zarówno odpowiedzialność cywilnoprawną, jak i karną.
Ściganie przestępstw związanych z łamaniem prawa autorskiego następuje na wniosek pokrzywdzonego. Tym samym organy władzy państwowej, aby móc skutecznie działać, muszą otrzymać wniosek pochodzący od autora dzieła lub osoby, której przysługują majątkowe prawa autorskie.