W wyroku orzekającym separację sąd zasądza alimenty na rzecz małoletnich dzieci, które będzie musiał ponosić małżonek nie sprawujący nad nimi osobistej pieczy. Ich wysokość ustalana jest indywidualnie, a zależy przede wszystkim od potrzeb uprawnionych oraz od możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. Możliwe jest także orzeczenie alimentów na rzecz małżonka.
Alimenty na małoletnie dzieci
Orzeczenie separacji między małżonkami nie zwalnia żadnego z nich od obowiązku alimentacyjnego względem wspólnych małoletnich dzieci. Zakres obowiązku jest ustalany w orzeczeniu.
Najczęściej małoletnie dzieci pozostają wraz z jednym z małżonków. Wtedy to on sprawuje stałą pieczę nad nimi. Zakres jego obowiązku alimentacyjnego skupia się wtedy wokół zaspokajaniu bieżących potrzeb dzieci, na przykład gotowaniu, praniu ich ubrań oraz na sprzątaniu. W niektórych sytuacjach sąd orzeka również dodatkowe świadczenie pieniężne, które jest jednak znacznie mniejsze niż alimenty, do których zobowiązany jest drugi małżonek.
Osoba, która nie wykonuje stałej pieczy nad dziećmi, zobowiązana jest do pokrywania kosztów ich utrzymania. Wysokość należnych świadczeń alimentacyjnych ustalana jest indywidualnie. Dużą rolę odgrywają tutaj osobiste potrzeby dziecka. Z reguły im są one większe, tym większe świadczenia musi wpłacać osoba zobowiązana. W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, że dzieci mają prawo do stopy życiowej, która jest równa sytuacji materialnej ich rodziców.
Alimenty na rzecz drugiego małżonka
Orzekając separację, sąd może orzec również alimenty na rzecz drugiego małżonka. Muszą wtedy zaistnieć dwie przesłanki. Pierwsza polega na tym, że małżonek uprawniony do alimentów nie może być wyłącznie winny rozkładowi pożycia małżeńskiego. Taka sytuacja występuje wtedy, gdy:
- wyłącznie winny jest drugi małżonek;
- żaden z małżonków nie ponosi winy;
- oboje małżonkowie ponoszą winę.
Drugą przesłanką jest pozostawanie w stanie niedostatku przez małżonka uprawnionego do otrzymania alimentów. Jeżeli warunki te zostaną spełnione łącznie, sąd będzie mógł zasądzić należności alimentacyjne.
Wysokość alimentów
Przy ustalaniu wysokości należnych alimentów sąd bierze pod uwagę dwa kryteria:
- możliwości majątkowe oraz zarobkowe osoby zobowiązanej;
- osobiste potrzeby osoby uprawnionej.
Warty uwagi jest fakt, że w obowiązującym porządku prawnym wysokość minimalnych alimentów nie została określona. Sprawia to, że w skrajnych sytuacjach możliwe jest orzeczenie świadczeń alimentacyjnych w wysokości nie przekraczającej 100 złotych.
Jeżeli osoba, która jest zobowiązana do świadczeń alimentacyjnych, zmieniła pracę na mniej zyskowną, zbyła nieodpłatnie znaczną część swojego majątku bądź dokonała innych podobnych rozporządzeń w czasie, gdy jej obowiązek alimentacyjny istniał, wynikłej stąd zmiany nie uwzględnia się przy określaniu wysokości alimentów. Regulacja ta ma na celu ochronę osób uprawnionych do alimentów adekwatnych do rzeczywistych możliwości majątkowych i zarobkowych osoby zobowiązanej.