Sankcje, które są stosowane wobec kierowców nieposiadających uprawnień do kierowania pojazdami mechanicznymi, są zróżnicowane. Fundamentalne znaczenie ma przyczyna, z powodu której nie może on okazać dokumentu w czasie kontroli.
Sytuacja kierowcy, który nie nabył uprawnień
Prowadzenie pojazdu bez zdobycia wymaganych uprawnień kwalifikuje się pod dyspozycję art. 94 §1 Kodeksu wykroczeń. W myśl tego przepisu osoba kierująca pojazdem, która nigdy nie miała prawa jazdy, może zostać ukarana grzywną w wysokości do 5000 złotych. Takiej samej karze podlegają kierowcy, których pojazdy nie zostały dopuszczone do ruchu.
Niezależnie od grzywny, sąd może w takiej sytuacji orzec środek karny – zakaz prowadzenia pojazdów. Ponadto samochód bądź inny pojazd, którym kierowała taka osoba, zostaje usunięty z drogi publicznej na jej koszt.
Kierowanie pojazdem a cofnięcie uprawnień
Inaczej wygląda sytuacja kierowcy, który posiadał ważny dokument uprawniający do kierowania określonymi pojazdami, jednak został on cofnięty na mocy decyzji starosty. Może do tego dojść z następujących przyczyn:
- stwierdzono brak zdolności kierowcy do kierowania pojazdami (na przykład ze względów zdrowotnych);
- uporczywe naruszanie przez kierowcę przepisów ruchu drogowego;
- sąd prawomocnie orzekł zakaz prowadzenia pojazdów.
W przypadku cofnięcia uprawnień do kierowania określonymi pojazdami niezbędne jest ponowne zdanie egzaminu na prawo jazdy.
W świetle art. 180a Kodeksu karnego kierowanie pojazdami bez uprawnień, które zostały cofnięte, to czyn stanowiący przestępstwo zagrożony karą grzywny, karą ograniczenia wolności lub karą pozbawienia wolności do lat 2. Niezależnie od orzeczonej kary, sąd może również orzec środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów. Obecnie obowiązujące przepisy umożliwiają orzeczenie takiego zakazu nawet na okres 15 lat.
Prowadzenie pojazdu w okresie zawieszenia uprawnień
Zawieszenie uprawnień do kierowania pojazdami następuje na mocy decyzji starosty właściwego miejscowo do wydania prawa jazdy. Dochodzi do tego w dwóch przypadkach:
- gdy kierowca przekroczył dozwoloną prędkość w terenie zabudowanym o 50 km/h;
- gdy kierowca przewoził większą liczbę pasażerów niż dopuszczalna w homologacji.
W takich sytuacjach decyzja starosty nie wpływa na możliwość ukarania mandatem w wysokości do 500 złotych oraz przyznania aż 10 punktów karnych. Istnieje możliwość odwołania się od decyzji starosty do organu wyższego rzędu – Samorządowego Kolegium Odwoławczego.
Jeżeli w trakcie kontroli drogowej okaże się, że uprawnienia kierowcy do kierowania pojazdami zostały zawieszone, czas który pozostał do końca zakazu ulega wydłużeniu o okres sześciu kolejnych miesięcy. Ponadto w przypadkach, gdy taka sytuacja zdarzy się powtórnie, prawo jazdy może ulec cofnięciu. Tym samym kierowca zobligowany będzie do ponownego zdawania egzaminu uprawniającego go do kierowania określonymi pojazdami. Jeżeli mimo to będzie nadal kierował pojazdem, grozi mu odpowiedzialność z art. 180a Kodeksu karnego.