Wykroczenie jest czynem zabronionym, który cechuje się znacznie niższym stopniem społecznej szkodliwości niż przestępstwo. Aktem prawnym, który wyznacza ramy odpowiedzialności za wykroczenia, jest ustawa z 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń.
Definicja wykroczenia
Definicję wykroczenia można wywieść z treści art. 1 § 1 Kodeksu wykroczenia. W myśl tego przepisu odpowiedzialności za wykroczenie podlega tylko ten, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę w czasie jego popełnienia pod groźbą kary aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 5000 złotych lub nagany.
Bezprawne zachowanie, które spełnia przesłanki określone w powyższym przepisie, jest wykroczeniem. Ponadto musi to być działanie lub zaniechanie zawinione. Wina musi istnieć w czasie popełnienia czynu zabronionego – w przeciwnym wypadku nie jest możliwe przypisanie sprawcy odpowiedzialności.
Co do zasady wykroczenie można popełnić zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie. Należy jednak pamiętać, że w przypadku, gdy sprawca wykroczenia działa nieumyślnie, przypisanie mu odpowiedzialności za taki czyn zabroniony możliwe jest jedynie wtedy, gdy ustawa obowiązująca w czasie popełnienia czynu przewiduje możliwość popełnienia wykroczenia w sposób nieumyślny.
Wykroczenie – charakterystyka
Podstawą prawną odpowiedzialności za wykroczenie mogą być zarówno przepisy z części szczególnej Kodeksu wykroczeń, jak i z innych ustaw, które zawierają przepisy karne. W każdej sytuacji przepis musi obowiązywać już w czasie popełnienia czynu – niemożliwe jest działanie takiej dyspozycji ze skutkiem wstecznym.
Aby sprawca mógł odpowiadać za wykroczenie, musi mieć ukończone 17 lat. Osoby, które nie osiągnęły tego wieku, uważa się za niezdolne do zrozumienia istoty czynu. Z tego względu niemożliwe jest przypisanie im winy. W takich sytuacjach stosuje się środki poprawcze, wychowawcze lub lecznicze.
Działaniem lub zaniechaniem o charakterze niezawinionym są również sytuacje, w których sprawca nie może rozpoznać znaczenia danego czynu zabronionego ze względu na chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe lub inne zaburzenie o podobnym charakterze.
Katalog kar
Kary stosowane za wykroczenia są znacznie mniej dolegliwe niż te, które stosuje się za przestępstwa w myśl Kodeksu karnego. Są to kolejno:
- kara nagany;
- kara grzywny do 5000 złotych;
- kara ograniczenia wolności w wymiarze nieprzekraczającym jednego miesiąca;
- kara aresztu do 30 dni.
Oprócz kar, stosuje się także środki karne (na przykład przepadek mienia lub obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej wykroczeniem).
Przykłady wykroczeń
Bardzo popularnym wykroczeniem jest przechodzenie przez jezdnię na czerwonym świetle lub w miejscu nieoznakowanym jako przejście dla pieszych (pod pewnymi warunkami). Jako wykroczenie klasyfikowane jest również działanie polegające na spożywaniu alkoholu w miejscach publicznych, które zostały wymienione w Ustawie o przeciwdziałaniu alkoholizmowi i wychowaniu w trzeźwości. Dosyć często popełnianym wykroczeniem jest również sprzedaż biletów na wydarzenia kulturowe powyżej ich ceny taryfowej.